Sprawna sukcesja wymaga czasu
Firmy rodzinne w Polsce napędzają gospodarkę. Często charakteryzuje je wielopokoleniowość, za którą idą lata tradycji.
Proces sukcesji niewątpliwie jest bardzo złożony, zajmuje nawet kilka lat i należy się do niego odpowiednio przygotować. Sukcesja, szczególnie w rodzinie, to także silne emocje i na jej rzetelne przeprowadzenie potrzeba czasu. Kluczowe jest, aby nestor i sukcesor doszli między sobą do porozumienia, a firma pozostawała w dobrej kondycji.
Czytaj więcej: Emocje w sukcesji
Różne modele sukcesji
Sukcesja w najprostszej definicji to przekazanie własności firmy następcy wyznaczonemu przez obecnego właściciela. Sukcesor, czyli osoba, która ma przejąć władzę w firmie, zgodnie z prawem cywilnym, wstępuje w ogół praw i obowiązków. Wyróżnia się kilka modeli sukcesji, m.in.:
- Sukcesja pokoleniowa – firma zostaje przekazana dziecku lub dzieciom
- Sukcesja w rodzinie – sukcesorem jest członek rodziny
- Firma pozostaje w rękach rodziny, ale zatrudniony zostaje menadżer zewnętrzny
- Sukcesja wewnątrz firmy – własność przechodzi na osoby niespokrewnione, np. kluczowych pracowników lub wspólników
- Sukcesja zewnętrzna – sprzedaż firmy rodzinnej
Sukcesja jako zmiana pokoleniowa jest najbardziej znaną i pożądaną formą przekazania władzy i własności firmy rodzinnej.
Sukcesja pokoleniowa
Proces przekazania firmy swoim potomkom jest skomplikowany nie tylko ze względu na towarzyszące emocje, ale także kwestie prawne. W sukcesji różne dziedziny prawa nakładają się na siebie i nie można ich oddzielić. Oznacza to, że niemożliwe jest przeprowadzenie sukcesji tylko w oparciu o prawo handlowe. Prawo określa ramy sukcesji w firmie rodzinnej, jak również daje narzędzia do realizacji celów rozwoju przedsiębiorstwa.
Do sukcesji w rodzinie, jak do każdej innej jej odmiany, warto podejść z rozwagą. Stworzenie szczegółowego planu jest pomocne na każdym etapie sukcesji. Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie planu nie tyle docelowego, co aktualnego. Plan powinien być poddawany okresowej kontroli – zarówno biorąc pod uwagę aspekty prawne, w szczególności zmiany w prawie dotyczące firmy i sukcesji, jak i sytuację majątkową oraz osobistą nestora i jego rodziny. Plan sukcesji powinien uwzględniać nie tylko aspekty prawne, ale również opis sytuacji firmy rodzinnej – kondycję finansową, kwestię zarządzania, wartości, itp.
Przystępując do sukcesji warto zastanowić się czy osoba, której chcemy przekazać nasz biznes również tego chce i czy wyznaje określane przez lata wartości firmy. Aby dobrze przygotować biznes do sukcesji należy przyjrzeć się strukturze organizacyjnej firmy. Pomaga to określić czy zostawić przedsiębiorstwo w całości czy przykładowo podzielić na części ze względów finansowych.
Aby zabezpieczyć majątek właściciela oraz rodziny niezbędne jest dokonanie wyceny firmy, na podstawie której można określić kondycję finansową. Jest to szczególnie ważne, jeśli decydujemy się na sukcesję poza rodziną – ewentualne długi czy zobowiązania istotnie wpływają na sprzedaż firmy.
Kiedy przekazać firmę?
Sukcesja w firmie rodzinnej może nastąpić zarówno za życia, jak i po śmierci obecnego właściciela.
Po śmierci właściciela niezwykle pomocny okazuje się szczegółowy plan sukcesji, który zabezpiecza firmę. Dzięki temu można wprowadzić postanowienia sukcesji, które stanowią zasady przejęcia po odejściu właściciela firmy.
Jeśli sukcesja ma zostać przeprowadzona przykładowo z powodu chęci przejścia na emeryturę, to najlepszym rozwiązaniem jest przeniesienie praw własności poprzez darowiznę. Jest to jedno z najkorzystniejszych rozwiązań, chociażby kwestii podatkowych.
Zobacz także: Jak przeprowadzić sukcesję z sukcesem?
Sukcesja a formy prawne firmy
Proces sukcesji w dużej mierze zależy od formy prawnej prowadzenia firmy. Wyróżniamy 8 form prawnych, w których zmiana właściciela różnie przebiega ze względu na charakterystykę danego rodzaju działalności.
Najwięcej problemów może rodzić sukcesja w jednoosobowej działalności gospodarczej lub spółce cywilnej. Dlatego jeśli planujemy sukcesję, a firma prowadzona jest na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, to warto zastanowić się nad przekształceniem w spółkę prawa handlowego. Takie formy prawne są najlepszymi w procesie sukcesji, m.in. ze względu na największą swobodę dysponowania udziałami.
Zarządca sukcesyjny
W celu ułatwienia procesu sukcesji, jak również dziedziczenia firmy, na mocy prawa, można powołać zarządcę sukcesyjnego. Jest to wskazana przez obecnego właściciela lub spadkobierców osoba, która tymczasowo przejmuje władzę w firmie. Na wyznaczenie osoby, mającej pełnić takie funkcje potrzebna jest jednomyślna zgoda spadkobierców. Jeśli zarządca został już powołany, to kluczowy jest fakt tymczasowego pełnienia funkcji – prawo określa, że zarządca sukcesyjny może prowadzić firmę maksymalnie przez okres 2 lat, a w szczególnych przypadkach do 5 lat, jeśli Sąd tak postanowił. Dzięki temu spadkobiercy zyskują czas na podjęcie kluczowych decyzji dotyczących firmy i zastanowienie się co dalej. Zarząd sukcesyjny wygasa z chwilą dokonania spadku.
Sukcesja to bezpieczeństwo firmy
O sukcesji warto pomyśleć za życia – niezależnie od tego, czy przedsiębiorstwo trafi w ręce rodziny, czy zostanie sprzedane. W każdym modelu sukcesji opracowanie szczegółowego planu zabezpiecza rodzinę przed skutkami nagłych zdarzeń, takich jak śmierć czy niepełnosprawność. Aby skutecznie przeprowadzić proces przekazania nie tylko własności firmy, ale także wiedzy, wartości i doświadczenia, to pomocne może okazać się skorzystanie z doradztwa firm specjalizujących się w sukcesji.
